Wenedowie (cz. 2)

Wenedów, jako lud z pewnością słowiański wymienia w VI wieku Jordanes. Był on gockim historykiem, którego Historia Getica będąca w zasadzie streszczeniem dzieła Kasjodora, zawiera wiele cennych dla nas informacji o Wenedach, Antach i Sklawinach.

         „Wewnątrz nich jest Dacja, na kształt diademu uwieńczona stromymi Alpami, a wzdłuż ich lewego stoku, który skłania się ku zachodowi, rozsiadł się, poczynając od źródeł rzeki Wiskla, na niezmierzonych obszarach liczy naród Wenedów. A choć ich imiona zmienne są teraz, stosownie do rozmaitych szczepów, to przecież głównie nazywa się ich Sklawinami i Antami. Sklawinowie zamieszkują od miasta Novietunum i jeziora zwanego Mursjańskim aż do Danastru, a na północ aż do Wiskli; ci w miejsce miast mają błota i lasy. Antowie zaś, którzy są z nich najdzielniejsi, rozciągają się od Donastru w tym miejscu, gdzie wygina się Pontus, aż do Danapru, które to obie rzeki odległe są od siebie o wiele dni drogi.”

Prawdopodobne rozmieszczenie plemion słowiańskich w VI wieku.  

(Źródło mapy Wikipedia)

         Jordanes jako pierwszy przekazuje nam informacje, które w sposób bezpośredni identyfikują wymienianych przez niego Wenedów, jako Słowian. Pojawiają się także nazwy Sklawenów i Antów.

         Antowie stanowili wschodni odłam Wenedów. Mieli zajmować obszar położony nad dolnym Dniestrem i Dnieprem. Wiemy, że byli rolnikami, ale zajmowali się także hodowlą i łowiectwem. Toczyli wojny z Awarami i Gotami.

         Sklawinami Jordanes określił zachodni odłam Wenedów, zamieszkiwali tereny pomiędzy Dunajem a Dniestrem, na północy sięgając aż po Wisłę.

         Relacja Jordanesa wydawałoby się dość szczodra w informacje stawia przed nami jednak trudne pytania np., co do lokalizacji Jeziora Mursiańskiego. Istnieją różne tezy sugerujące, że chodzi tu o błotniste obszary wokół miasta Osijeka (dzisiejsza Chorwacja), a być może tereny gdzie Cisa wpada do Dunaju, lub też jezioro Balaton (Węgry). Prostsze w identyfikacji wydaje się miasto Novietunum, które można skojarzyć z leżącym w delcie Dunaju Noviodunum (dzisiejsza Rumunia).

         Jordanes wymienia Wenedów w związku z walkami, jakie mieli oni prowadzić z gockim królem Hermanarykiem przed przybyciem Hunów, a potem z Winitarem, który miał pokonać Boza, wodza Antów.

"... pragnąc okazać swe męstwo, ruszył z wojskiem w granice Antów i choć poniósł klęskę w pierwszym z nimi starciu, następnie energicznie sobie poczynał i króla ich nazwiskiem Boz z jego synami i 70 naczelnikami przybił na krzyż dla postrachu, aby ciała wiszących podwajały trwogę pobitych."

Tym, który miał być sprawcą śmierci Boza był Winitar, król Ostrogotów. Nie było to jednak jego imię a raczej przydomek, który miał oznaczać "pogromcę Wenetów". Winitarowi przyszło słono zapłacić za pokonanie Antów, którzy byli sprzymierzeńcami Hunów. Został pokonany przez ich armię wspomaganą przez część Ostrogotów. Po jego śmierci Hunowie uczynili władcą Ostrogotów Hunimunda. Co do Boza to jest to pierwszy znany z imienia władca Słowian.

         Pojawia się przed nami pewna trudność związana z przedstawieniem Wenedów przez Jordanesa. W pierwszej wzmiance byli oni określeniem całości, którą tworzyły ludy Antów i Sklawenów, w druga informacja daje nam z kolei obraz jakoby Wenedowie byli jednym z trzech grup słowiańskich. Ta druga opcja wydaje się bardziej wiarygodna, gdyż Wenedów z czasem zaczęto utożsamiać z zachodnim odłamem Słowian.

         Nazwa Wenedowie nigdy nie była używana przez samych Słowian, byli oni tak określani przez swych sąsiadów, przeważnie przez Germanów.

         Florin Curta przedstawił tezę mówiącą, że „Jordanes nie był skrupulatnym obserwatorem stosunków etnograficznych wokół północnych granic cesarstwa. Zamiast tego posłużył się dawnymi źródłami, aby stworzyć geograficzne ramy swojego dzieła i wypełnić mapę nazwami plemiennymi. Słowiańscy Wenetowie zaś to jego własny, literacki wymysł.”

 Bibliografia:

Gerard Labuda, Słowiańszczyzna starożytna i wczesnośredniowieczna: antologia tekstów źródłowych, Poznań 1999. 

Jerzy Strzelczyk, Zapomniane narody Europy, Wrocław 2006.

Wincenty Swoboda, Jordanes, Antowie, Sklawinowie, [w:] Mały słownik kultury dawnych Słowian, Warszawa 1988.

Zdenek Vana, Świat dawnych Słowian, Warszawa 1985.

Lech Leciejewicz, Nowa postać świata. narodziny średniowiecznej cywilizacji europejskiej, Wrocław 2000.

Florin Curta, Tworzenie Słowian. Powrót do słowiańskiej etnogenezy, [w:] Nie-Słowianie o początkach Słowian, Poznań-Warszawa 2006.